لوگوی سایت مصطفی خوش خلق

نگاهی به کتاب محتواگرایی و تولید علم - عماد افروغ

درباره نویسنده کتاب

کتاب محتواگرایی و تولید علم حاوی مقالات و سخنرانی های دکتر عماد افروغ است که به همت انتشارات سوره مهر در قالبی کتابی کم حجم جمع آوری و منتشر شده است. عماد افروغ به عنوان یک کنشگر اجتماعی و فرهنگی در بازه های زمانی مختلف در عصه های مختلف سیاسی و اجتماعی فعالیت کرده است و رویکرد انتقادی و اصلاح گرای او در انواع فعالیت های اجتماعی اش مشخص و قابل شناسایی است.

عماد افروغ معرفی کننده و مروج رویکرد رئالیسم انتقادی (خود انتقادی – نقد درون گفتمانی) در بین اهالی فرهنگ و کتاب است و تالیفاتش هم در همین چهارچوب نظری قابل فهم و بررسی هستند. کتاب محتواگرایی و تولید علم می تواند برای آشنایی بیشتر کنشگران فرهنگی و اجتماعی که به دنبال فعالیت های اصلاح گرایانه در سطح مناسبات اجتماعی هستند، مفید و سودمند واقع شود.

چهارچوب نظری کتاب

داشتن چهارچوب نظری و دیدگاه تئوریک در فعالیت ها و کنش های اجتماعی میتواند توان و انگیزه کنشگران را تقویت کند و زمینه ایجاد اصلاحات تدریجی را در مناسبات پیچیده اجتماعی فراهم کند. محتوای مقالات این کتاب ناظر به فضای علمی و فرهنگی جامعه ایران است و با نگاهی مساله محور به نقد و آسیب شناسی وضعیت موجود در دانشگاه ها و نظام آموزشی و علمی کشور می پردازد.

یکی از نقدهای اصلی کتاب به تبع رویکرد نظری نویسنده آن متوجه حاکمیت رویکرد کمی و پوزیتیویستی بر نظام آموزشی کشور و به خصوص دانشگاه هاست. رویکردی که تقویت کننده جریان فرمالیسم در نهادهای علمی کشور است و منجر به ناکارآمدی دانشگاه ها و عدم ارتباط فعالیت های آنها با مسائل جامعه ایرانی شده است. محتوای کتاب حاضر می تواند فراهم کننده بنیان های نظری و تئوریک قابل قبول برای اصلاح جریان اصلی کشور به سمت مسائل واقعی جامعه و کشور باشد.

لازم به ذکر است که نویسنده کتاب (عماد افروغ) مفهوم محتواگرایی در تولید علم را در متن کتاب، در مقابل جریان فرمالیسم علمی که ایجادکننده و ترویج کننده وضعیت موجود در نهادهای علمی رسمی کشور است به کار برده است. محتواگرایی علمی با توجه به رویکرد نظری رئالیسم انتقادی و توضیحاتی که نویسنده کتاب ارائه کرده است به معنای اصالت دادن به حقیقت گسترده علم است که به کمرنگ شدن اهمیت رویکردهای قالب گرایانه خواهد انجامید.

برخی از موضوعات کتاب

فهرست برخی از موضوعات و مسائلی که در کتاب محتواگرایی و تولید علم مطرح و بررسی شده اند به شرح زیر است:

قالب شکنی و محتواگرایی لازمه حقیقت جویی است.

آگاهی بخشی وظیفه عالمان و زمینه ساز اصلاح جامعه است.

بررسی علت ناموزونی و گسست در عناصر اجتماعی.

سنخیت داشتن آزادی تفکر و قالب شکنی با محتوای عمیق و گسترده علم.

لزوم استفاده نقادانه از تمام تلاش های علمی بشری در جهت محتواگرایی علمی.

تبیین چرایی تفاوت رویکردهای عملی جریان های سه گانه پوزیتیویسم، هرمنوتیک و رئالیسم انتقادی نسبت به موضوعات اجتماعی.

مقایسه رویکردهای متفاوت علمی و عملی به پدیده های اجتماعی: پوزیتیویسم و مهندسی فرهنگی، هرمنوتیک و خودفهمی، رئالیسم و نقد و اصلاح.

توضیح مفهوم محور بودن هستی اجتماعی و تعاملات اجتماعی.

توضیح هرمنوتیک مضاعف در پدیده های اجتماعی در مقایسه با هرمنوتیک ساده پدیده های طبیعی.

اهمیت درک رابطه بین ایده و عمل و بازتاب آن روی واقعیت های اجتماعی.

نادیده گرفته شدن ابعاد هرمنوتیک علوم انسانی در روش شناسی اثبات گرا و پوزیتیویست.

 توضیح مبانی و چرایی غفلت حاکمیت علمی از نسبت علم با فرهنگ و جامعه.

یادآوری تاثیرپذیری متقابل علم و فناوری از معرفت شناسی و از هستی شناسی انسانی.

نقد مبانی متافیزیکی و پیش فرض های رویکرد اثبات گرایانه در علم و رویکرد برون گرایانه در جامعه شناسی.

ارتباط ذاتی و تنگاتنگ مفهوم علم با نقد در رویکرد ساختارگرای رئالیسم انتقادی.

اهمیت تلاش برای کسب معرفت طولی و هماهنگ. (معرفت وحیانی، عقلانی، شهودی، حسی و تجربی)

ضرورت پیوند داشتن و ارتباط متقابل دانش نظری با دانش عملی جامعه.

نقد خلط ابزار و هدف در پاسخ به پرسش درباره کیفیت عملکرد و کارایی نهادهای فرهنگی.

این مطلب تکمیل و بروزرسانی خواهد شد …

کتاب محتواگرایی و تولید علم عماد افروغ